Olimlar asteroidlarning Yerdagi bahosini aniqladi

AQSHning AstroForge startapi tomonidan moliyalashtirilgan tadqiqotda asteroidlardan qanday metallarni qazib olish mumkinligi va ularning haqiqiy qiymati aniqlandi. Tadqiqot natijalari “UniverseToday” portalida e’lon qilindi.

Asteroidlar cheksiz boyliklarga ega degan g‘oya keng tarqalgan. Masalan, asteroid kamari ichida joylashgan Psixeya asteroidi 10 kvintillion dollar qiymatga ega deb baholanadi.

Mazkur tadqiqot asteroidlardagi metallarni ikki asosiy turga bo‘ladi – Yerga olib kelishga arziydigan va arzimaydigan metallarga. Faqatgina platina guruhiga mansub metallarni (PGM) Yerga olib kelishga arziydigan deb hisoblash mumkin. Bu metallar yuqori narxi, nisbatan kam zaxiralari va zamonaviy texnologiyalar uchun yuqori foydaliligi bilan mashhur. Masalan, ular katalitik konvertorlarda ishlatiladi. Shuning uchun bu metallar o‘g‘rilar orasida mashhur. Ayniqsa, “metall bo‘laklari” deb ataluvchi tuzilmalar alohida e’tiborni tortadi. Ular yer rudasiga qaraganda ancha yuqori konsentratsiyadagi platinaviy metallarga ega bo‘lishi mumkin. Bunday tuzilmalar hali yaqindan o‘rganilmagan L turdagi kamyob asteroidlarda uchraydi.

Ikkinchi kategoriya esa kosmosda qurilish uchun ishlatiladigan temir, alyuminiy va magniy kabi metallardan iborat. Bu metallar Yerga olib kelish iqtisodiy jihatdan foydasiz bo‘lishi mumkin, chunki ular Yerda nisbatan arzon. Ammo ular kosmosda katta inshootlar, masalan, kosmik stansiyalar yoki quyosh energiyasi to‘plamlari qurishda foydali bo‘lishi mumkin. Biroq bu kosmik resurslar uchun talabning yo‘qligi tufayli ularning qiymatini aniqlash qiyin. Yerda ishlab chiqarilgan materiallar narxi (masalan, Yerga keltiriladigan temirning narxi kilogrammiga 10 000 dollar va oddiy material kilogrammiga 100 dollar) bilan raqobatlashish oson emas.

Bu narxlar rodiy kabi platina guruhidagi metallning (PGM) Yerda bir kilogramm uchun 500 000 dollarga teng narxiga yaqin ham emas. Ammo agar material kosmosda ishlatilsa, asteroidlardan temir qazib olishni iqtisodiy jihatdan samarali qilish imkoniyati bor. Xo‘sh, bu hisob-kitoblar qazib olish mumkin bo‘lgan asteroidlarning haqiqiy qiymati haqida nima deydi?

Eng muhimi so‘nggi tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, “toza metalldan” iborat deb taxmin qilingan asteroidlar, masalan, Psixeya, ehtimol, to‘liq to‘qima mahsuli. Bu alohida katta qiymatga ega asteroidlarning mavjudligi ehtimolini pasaytirsa ham, tadqiqotning yana bir muhim tomoni shundan iboratki, dastlab metall tarkibi nisbatan kam deb hisoblangan asteroidlarda ham iqtisodiy jihatdan samarali qazib olinadigan miqdorda metall mavjud.

Tadqiqot shuni isbotlaydiki, kosmik resurslar, ayniqsa platinaviy metallar, kelajak iqtisodiyoti va kosmosni o‘zlashtirishning muhim qismi bo‘lishi mumkin.

AstroForge kompaniyasi 2025 yil yanvar oyida yangi missiyasini boshlashga tayyorgarlik ko‘rmoqda. Bu missiya yaqin atrofdagi asteroidlarning tarkibini o‘rganadi va metallar qazib olish istiqbollari hamda uning iqtisodiy samaradorligini baholashga yordam beradi.