Ukraina Rossiya bosqini oqibatida yetkazilgan ekologik zararni 85 mlrd dollarga baholadi

Ukraina va Rossiya o‘rtasida urush boshlanganidan beri milliondan ortiq inson halok bo‘ldi hamda yaralandi. Ukrainadagi ko‘plab shahar va qishloqlar butunlay yakson etilib, 20 mingga yaqin bola Rossiyaga majburan olib ketildi yoki deportatsiya qilindi. Keltirilgan shuncha kulfat va vayronalarga qaramay, Ukraina, shuningdek, misli ko‘rilmagan ekologik talafotga duch kelmoqda.

Ukraina hukumati ekotsid nomli (ekotizimning buzilishi, o‘simlik yoki hayvonot olamining ommaviy yakson qilinishi, atmosfera yoki suv havzalarining zaharlanishi) yangi turdagi harbiy jinoyatlarga oid ma’lumotlarni to‘plamoqda. Hukumat mamlakat tabiiy resurslariga yetkazilgan umumiy zarar 85 milliard dollardan oshishini baholagan.

Hozirda Rossiyaning ekologik harbiy jinoyatlari bo‘yicha 247 ta ish olib borilmoqda. «Ilgari hech kim buni amalga oshirmagan», — deydi Ukraina Bosh prokuraturasining ekologik jinoyatlar bo‘yicha maxsus maslahatchisi Maksim Popov. Zararning o‘ziga xosligi, masalan, flora va faunaning ommaviy yo‘q qilinishi sabab prokurorlar 247 ta ishning 14 tasini Ukraina Jinoyat kodeksiga muvofiq ekotsid sifatida tasniflamoqda.

Qator davlatlarda ekotsid jinoyat hisoblansada, u hozirga qadar xalqaro jinoyat sifatida ko‘rib chiqilmagan edi. 2021 yilda yuristlar jamoasi ekotsidga rasmiy ta’rif bergan va uni xalqaro jinoyat sudida ko‘rib chiqiladigan to‘rt asosiy jinoyat qatoriga qo‘shishni taklif qilgan.

Ukrainada Rossiyani javobgarlikka tortish imkoniyati kam, ammo rasmiylarning hisoblashicha, baribir javobgarlikka tortish bo‘yicha choralar ko‘rilishi kerak. «Jinoyat ishi doirasida to‘plangan dalillar va sud qarorlari, hatto sirtdan chiqarilgan bo‘lsa ham, Ukrainaning tovon to‘lash masalasidagi pozitsiyasini mustahkamlaydi», — deydi 2022-2024 yillar davomida bosh prokuror lavozimida mazkur ishlar bilan shug‘ullangan Andrey Kostin.

Qayd etilishicha, The New York Times jurnalistlari to‘rt oy davomida front chizig‘iga tutashgan hududlarga borib, harbiylar, atrof-muhit muhofazasi bo‘yicha ekspertlar va mahalliy hokimiyat organlari rahbarlari bilan muloqotda bo‘lgan. Ta’kidlanishicha, eng katta ekologik falokat 2023 yil inyunda Kaxovka GES to‘g‘onining portlatilishi bo‘lgan. Shundan keyin ulkan suv oqimlari Dneprdan zaharli cho‘kindilar va chuchuk suvni sho‘r Qora dengizga olib chiqib, dengiz organizmlarining ko‘payish davrida sohil ekotizimini vayron qilan.

To‘g‘on tomonidan ushlab turilgan suv ombori Ukraina janubining katta qismini sug‘orish bilan ta’minlab kelgan. Tez orada mintaqadagi qishloq xo‘jaligi yerlari qurishni boshlagan. Ma’lumotlarga ko‘ra, 2024 yilda kungaboqar hosili avvalgi yilga nisbatan 10 baravar kamaygan.