O'zbekistonda bu yil dekabr oyi qanday bo‘ladi?

Dekabr - qishning birinchi oyi bo‘lib, u odatda sovuq va qorli ob-havo bilan kuzatiladi. Biroq, O‘zbekistonda dekabr oyi har doim ham shunday bo‘lmaydi.

So‘nggi 50 yil ichida 1984 yil dekabr oyi eng sovuq bo‘ldi. Respublika hududining katta qismida sovuq havoning eng yuqori cho‘qqisida havo harorati 20-25^o sovuqqacha, ba’zi joylarda 27^o sovuqqacha, eng chekka janubda 9-14^o sovuqqacha pasaydi. Oyning katta qismida sovuq havo hatto kunduz kunlari ham saqlanib turdi.

1984 yil dekabr oyida o‘rtacha oylik harorat me’yordan 7-12^o ga past bo‘ldi. Bunday ahamiyatli harorat anomaliyasi juda kamdan kam hollarda uchraydi. Meteorologik kuzatuvlarning barcha qatori uchun shunga o‘xshash dekabr oylari 1877 va 1920 yillarda kuzatilgan.

Oxirgi 50 yil ichida 2021 yil dekabr oyi eng iliq bo‘ldi (me’yordan 2-4^o ko‘p). Eng iliq kunlarda havo harorati 20-25^o iliqqacha, janubda 26-28^o iliqqacha ko‘tarildi.

Respublikaning ayrim hududlarida 2021 yil dekabr oyida maksimal havo harorati meteorologik kuzatuvlar tarixidagi eng yuqori ko‘rsatkich bo‘ldi. O‘tgan 2023 yil dekabr oyi haroratning kuchli o‘zgarib turishi bilan ajralib turadi.

O‘zbekistonda qish oylarida haroratning o‘zgarishi odatiy hodisa bo‘lsa-da, ular ayniqsa o‘tgan yilning dekabr oyida sezilarli bo‘ldi.

Dekabr oyining boshida va uchinchi o‘n kunligida havo harorati 18-23^o iliqqacha, janubda 24-26^o iliqqacha ko‘tarildi. Oyning o‘rtalarida esa Arktika hududidan kirib kelgan sovuq to‘lqinlar respublika hududining katta qismida haroratni pasaytirdi.

Havo harorati kechalari 16-21^o sovuqqacha, shimolda ba’zi joylarda 22-25^o sovuqqacha pasaydi.

Respublika hududining katta qismida 2023 yil dekabr oyida kunduzgi eng yuqori va eng past harorat o‘rtasidagi farq 30-35^o ni tashkil etadi. Shunday qilib, Toshkentda 4-6 dekabr va 23-25 dekabr kunlari kunduzgi havo harorati 19-22^o iliqni tashkil etdi, 12-13 dekabrda esa 5-8^o sovuq atrofida bo‘ldi.

Dekabr oyida yog‘ingarchilik noyabr oyiga nisbatan odatda 1,5-3 marta, cho‘l zonasida va respublika janubida esa 4-6 marta ko‘p bo‘lishi kuzatiladi. Tekislik hududlarda yog‘ingarchilik ham yomg‘ir, ham qor shaklida yog‘adi, tog‘larda esa odatda qor qoplamining faol shakllanishi kuzatiladi.

Bu asrda 2002 yil dekabr oyida yog‘ingarchilik eng ko‘p bo‘lgan edi. Hududning katta qismida o‘sha dekabr oyida me’yordan 1,5 dan 3 gacha bo‘ldi. Shunisi e’tiborga loyiqki, yog‘ingarchilik asosan qor shaklida kuzatildi. Respublikaning markaziy hududlari bo‘yicha qor qoplami deyarli oy davomida qisqa tanaffuslar bilan yerni qopladi, qorning maksimal balandligi esa 20-30 sm ga, tog‘larda 70-100 sm ga yetdi.

Ko‘p yillik kuzatuv ma’lumotlarini tahlil qilish shuni ko‘rsatadiki, qolgan oylarga qaraganda dekabr oyi, noyabr oyi kabi, global isishga kamroq moyil.

Bu yil dekabr oyi qanday bo‘ladi? Haqiqiy qish ob-havosi bo‘ladimi? Yoki O‘zbekistonda tez-tez kuzatilgani kabi, dekabr oyining ob-havosida iliq davrlar hukum suradimi?

Oyning birinchi o‘n kunligida O‘zbekiston hududi bo‘yicha harorat tartibi o‘rtacha ko‘p yillik qiymatlarga yaqin bo‘ladi. 

Havo harorati asosan kechalari 3^o sovuq-2^o iliq, kunduz kunlari 3-8^o iliq, ba’zi joylarda 10^o iliqqacha, shimolda kechalari 3-8^o sovuq, kunduz kunlari 2-7^o iliq atrofida bo‘lishi kutilmoqda.

1 dekabrda respublika bo‘yicha ba’zi joylarda yog‘ingarchilik (yomg‘ir, ayrim joylarda qorga aylanishi mumkin) bo‘ladi. 2 dekabrda ayrim tog‘li hududlarda biroz qor yog‘ishi kutilmoqda.

Keyinchalik deyarli birinchi o‘n kunlikning oxirigacha (3-8 dekabr) O‘zbekiston hududi bo‘yicha asosan quruq ob-havo kuzatiladi va faqat o‘n kunlik oxirida (9-10 dekabr) respublika bo‘yicha ba’zi joylarda yog‘ingarchilik bo‘lishi mumkin.

Dekabr oyining ikkinchi va uchinchi o‘n kunliklarida harorat kechalari 0-5^o sovuqdan 2-7^o iliqqacha, kunduz kunlari 3-8^o iliqdan 10-15^o iliqqacha o‘zgarib turadi, oy oxirida harorat kechalari 5-10^o sovuqqacha, kundu kunlari 0-5^o sovuqqacha pasayadi. Shimolda harorat kechalari 8-13^o sovuqdan, ba’zi joylarda 15-17^o sovuqdan 3^o sovuq-2^o iliqqacha, kunduz kunlari 2^o sovuq-3^o iliqdan 3-8^o iliqqacha o‘zgarib turadi.