Reuters: Eron AQSh bilan yangi yadroviy kelishuv uchun kafolatlar olishni istaydi

Eron AQSh bilan potensial yangi yadroviy kelishuv kelajakda Vashington tomonidan bir tomonlama ravishda buzilmasligiga kafolat berishni istaydi. Bu haqda 18-aprel, juma kuni Eron hukumatining yuqori martabali mulozimiga tayanib, Reuters agentligi xabar berdi.Uning eslatishicha, 2018-yilda Qo‘shma Shtatlar uch yil avval tuzilgan avvalgi shunga o‘xshash kelishuvni allaqachon bekor qilgan edi.

Xuddi shu manbaning Reuters agentligiga aytishicha, Tehron Vashington bilan muzokaralarda Eron oliy rahbari Oyatulloh Ali Xomanaiy belgilagan “qizil chiziqlar”dan o‘tishga tayyor emas. Xususan, Eron, rasmiyning so‘zlariga ko‘ra, hech qachon yadroviy texnologiyadan butunlay voz kechishga va o‘zida bo‘lgan boyitilgan uran miqdorini 2015-yilgi kelishuvda belgilangan darajaga tushirishga rozi bo‘lmaydi. Tehron ham raketa dasturini muhokama qilishdan bosh tortmoqda. Shu bilan birga, Eron rahbariyati hali ham qandaydir yon bosishga tayyor, biroq aynan qaysilari haqida xabar berilmagan. Buning evaziga u sanksiyalar bekor qilinishini istaydi.

Ayni paytda AQSh prezidenti Donald Trampning maxsus vakili Stiven Vitkoff yaqinda AQShning Eron bilan kelishuvi Tehron uranni boyitish dasturini butunlay to‘xtatgan taqdirdagina mumkin bo‘lishini aytdi. Bu Vashington pozitsiyasining sezilarli darajada qattiqlashishi: Vitkoff avvalroq Eronda ishlab chiqarishni davom ettirish, agar u faqat fuqarolik maqsadlarida va qat'iy xalqaro nazorat ostida amalga oshirilsa, mumkin bo'lishini aytgan edi.

Eron-AQSh muzokaralarining yangi bosqichi Rimda bo'lib o'tadi

Tehron va Vashington oʻrtasida Eron yadro dasturi boʻyicha muzokaralarning ikkinchi raundi 19-aprel, shanba kuni Rimda boʻlib oʻtadi. Eron delegatsiyasiga yana mamlakat tashqi ishlar vaziri Abbos Araqchi, Amerika delegatsiyasiga esa Vittkoff boshchilik qiladi. Ummon bosh diplomati Badr bin Hamad bin Hamud al-Busaydiy yana vositachi sifatida ishlaydi.

Birinchi tur 12-aprel kuni Ummon poytaxti Maskatda xuddi shu delegatsiya rahbarlari ishtirokida bo‘lib o‘tdi. Muloqot taxminan ikki soat davom etdi. Uchrashuvdan so‘ng Oq uy buni “oldinga katta qadam” deb e’lon qildi va muzokaralarni juda “ijobiy va konstruktiv” deb baholadi. Al-Busaydiy "nuqtalari yaqinlashishiga yordam beradigan do'stona muhit" haqida gapirdi. Araqchining aytishicha, tomonlar Eron yadro dasturi va unga qarshi sanksiyalarni bekor qilish bo‘yicha “o‘zaro hurmatga asoslangan konstruktiv muhitda” pozitsiya almashgan.

Shu bilan birga, Amerikaning Politico nashri 11-aprel kuni Tramp muzokaralarda muvaffaqiyatga erishish uchun Tehronga 60 kun muhlat bergani haqida xabar berdi. Aks holda, AQSh prezidenti harbiy choralar bilan tahdid qildi. Mart oyi oxirida Donald Tramp Eronni “bombardimon qilish” va agar mamlakat muzokaralar olib borishga tayyorligini ko‘rsatmasa, ikkilamchi tariflar bilan tahdid qilgan edi.

Eron tashqi ishlar vaziri AQSh bilan muzokaralar oldidan Rossiyaga tashrif buyurdi

Araqchi 18-aprel kuni Moskvada rossiyalik hamkasbi Sergey Lavrov bilan uchrashdi. Ikkinchisi Moskva Vashington va Tehron o‘rtasidagi yadroviy kelishuv bo‘yicha mumkin bo‘lgan kelishuvlarni “o‘zaro maqbul bo‘lishi va Eronning qonuniy manfaatlarini hisobga olgan holda” imzolanishi sharti bilan “ko‘maklashishga” tayyorligini aytdi, deb yozadi “Anadolu” agentligi.

Britaniyaning The Guardian gazetasiga ko‘ra, Vitkoff Ummondagi muzokaralar chog‘ida Eronga boyitilgan uran zaxiralarini uchinchi davlatga, masalan, Rossiyaga topshirishni taklif qilgan. Nashrning qayd etishicha, Tehron bu taklifga “qarshilik ko‘rsatish” niyatida.

AQSh bilan muhokama qilinayotgan kelishuv Eronning fuqarolik yadroviy dasturi niqobi ostida yadroviy qurol ishlab chiqarishining oldini olishga qaratilgan. Tehron hukumati bunday rejalarni rad etadi, biroq xalqaro ekspertlarga uning yadroviy inshootlarini yetarli darajada tekshirishga ruxsat bermayapti va buni yana unga nisbatan joriy qilingan sanksiyalarning yumshatilishiga bog'laydi.