O‘zbekiston banklarining 2023-yildagi reytingi e’lon qilindi

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi ekspertlari O`zbekiston banklarining 2023 yil IV choragidagi faoliyatini baholadi.

17 ta yirik kredit tashkilotlari orasida xususiy “Trast bank” va davlat “Milliy bank”i, 11 ta kichik kredit tashkiloti orasida “Oktobank” va “Garant bank” faollikning eng yuqori o`sishini ko`rsatdi.

Indeks 27 turdagi koeffisientlarni guruhlash, taqqoslash va saralash asosida aniqlanadi. Tadqiqot har chorakda xususiy sektorning bank aktivlaridagi ulushini monitoring qilish, bank sektoridagi islohotlar va transformasiya jarayonlarining samaradorligini baholash maqsadida o`tkaziladi.  

Indeksni hisoblashda moliyaviy vositachilik, moliyaviy mavjudlik, kapitalning etarliligi, aktivlar sifati, boshqaruv samaradorligi, daromadlilik va likvidlik kabi ko`rsatkichlardan foydalanilgan. Banklar ikki guruhga bo`linadi – katta va kichik. Shu bilan birga, faqat Toshkent shahrida yoki viloyatlardan birida faoliyat yuritayotgan moliyaviy tashkilotlar kichik banklar guruhida baholanadi.  

Banklar faoliyatining 2023 yilning to`rtinchi choragidagi asosiy ko`rsatkichlari tahliliga ko`ra, 1 sentyabr holatida respublika bank tizimining aktivlari 631,4 trln. so`mni tashkil etdi. Bu o`tgan yilga nisbatan 14 foizga ko`p. Majburiyatlar 13 foizga oshib, 539 trln. so`mni, kreditlar qoldig`i 22 foizga o`sib, 465,5 trln. so`mni, omonatlar qoldig`i esa o`tgan yilgi 51 foizga nisbatan 6 foizga o`sib, qariyb 230 trln. so`mni tashkil etdi.  

Yil davomida bank tizimidagi omonatlarning umumiy hajmida xorijiy valyutadagi omonatlarning ulushi 10 foiz punktga – 42,5 foizdan 31,8 foizgacha kamaydi. Foiz daromadlarining o`sish sur`ati 5,4 foiz punktiga oshdi va 38 foizni tashkil etdi, foizsiz daromad va sof foydaning o`sishi o`tgan yilga nisbatan sekinlashdi va mos ravishda 27 foiz va 22 foizni tashkil etdi. 

Muammoli kreditlar ulushi kamaydi. 2023 yil 1 dekabr holatiga ko`ra, bank tizimidagi muammoli kreditlarning (90 kundan ortiq muddatga kechiktirilgan kreditlar) ulushi 17,6 trln. so`mni, ularning umumiy kreditlar hajmidagi ulushi esa o`tgan yilning shu davridagi 4 foizga nisbatan o`rtacha 3,8 foizni tashkil etdi.  

Shu bilan birga, davlat banklarida muammoli kreditlarning o`rtacha ulushi 4,2 foizni, xususiy banklarda esa 2,9 foizni tashkil etdi. Davlat banklaridan muammoli kreditlarning eng yuqori ulushi “Biznesni rivojlantirish banki”da – 8,5 foiz va “Xalq bank”da – 8,1 foiz, xususiy banklar orasida “Oktobank”da – 84,6 foiz, “Garant bank”da – 20,4 foiz va “Madad invest bank”da – 13 foiz qayd etildi.  

2023 yil IV choragi uchun yirik banklar faoliyati reytingi baholanganda “Aziya alyans bank” ikkinchi o`rinni “Trast bank”ga boy berdi. Bu bank ikki pog`ona yo`qotib, umumiy reytingda 4-o`rinni egalladi.  

17 ta yirik banklar orasida eng yuqori faollikni “Trast bank” ko`rsatdi. U reytingda ikkinchi o`rinni egallab, bir vaqtning o`zida to`rtta indeks bo`yicha ko`rsatkichlarni yaxshiladi: moliyaviy vositachilik va mavjudlik, boshqaruv sifati va likvidlik.  

 Kapital bank moliyaviy mavjudlik, boshqaruv sifati va daromad ko`rsatkichlarini biroz yomonlashtirganiga qaramay, kapitalning etarliligi va likvidligi bo`yicha o`z ko`rsatkichlarini oshirib, etakchilikni saqlab qoldi.  

Umumiy reytingda uchta yirik xususiy bank – “Infinbank”, “Aloqa bank” va “Ipoteka bank” bir pog`ona yuqoriga ko`tarildi. Yirik davlat banklari orasida “Milliy bank” umumiy reytingdagi o`rnini sezilarli darajada yaxshiladi va 15-o`rindan 13-o`ringa ko`tarildi.  

Shu bilan birga, xususiy banklar “Ipak yo`li” va “Biznesni rivojlantirish banki”, shuningdek, “Xalq banki” davlat banki reytingidagi pozisiyasini biroz yomonlashtirdi.  

Davlat ulushiga ega bo`lgan yirik banklar orasida “Mikrokreditbank” 11-o`rin, “Agrobank” 12-o`rin, “O`zsanoatqurilish bank” 14-o`rin, “Turon bank” 16-o`rin va “Asakabank” 17-o`rinni saqlanib qoldi.  

Kichik banklar reytingidagi top-6 o`zgarishsiz qoldi. “Davr bank” etakchilikni saqlab, “Ziraat bank” 2-satrda mustahkamlandi, “Universal bank” va “TBC bank” mos ravishda uchinchi va to`rtinchi o`rinlarni egalladi.  

Kichik banklar umumiy reytingida “Oktobank” birdaniga 3 punktga, “Garant bank” esa o`z pozisiyasini 1 punktga oshirgan bo`lsa, “Madad invest bank” va “O`zKDB bank” ikkitadan punkt yo`qotdi.  

Moliyaviy vositachilik indeksiga ko`ra, 11 ta bank o`z pozisiyalarini yomonlashtirdi. Yirik banklar orasida eng katta pasayish “Biznesni rivojlantirish bank”ida qayd etilgan bo`lib, u 3 punktni yo`qotdi va kichik banklar orasida “Ziraat bank” minus 5 pog`onani yo`qotdi.  

Jami 9 ta bank o`z kapitalining etarlilik indeksini yomonlashtirdi. Ulardan eng katta pasayish “Biznesni rivojlantirish banki” tomonidan minus 4 pog`onani ko`rsatdi.  

Shu bilan birga, yana 12 bank kapitalning etarlilik ko`rsatkichlarini yaxshiladi. Shuningdek, yirik banklar orasida eng yuqori faollikni “Kapital bank” va “Aloqa bank” mos ravishda 3 va 4 pog`onani, kichik banklar orasida esa “Oktobank” ko`rsatib, bu ko`rsatkich 3 punktga oshdi.  

Aktivlar sifati uchta yirik bankda sezilarli yomonlashdi – “Trast bank”, “Aziya alyans banki” minus 3 pog`ona va “Biznesni rivojlantirish banki” ikki pog`ona yo`qotdi, kichik banklar orasida esa bu ko`rsatkichning eng sezilarli pasayishi “Tenge bank”da minus 3 puntkga kuzatilmoqda.  

Likvidlik indeksini birdaniga 28 ta bankdan 10 tasi oshirdi. Yirik kredit tashkilotlari orasida eng katta faollik “Kapital bank”, kichik kredit tashkilotlari orasida esa “Oktobank”da bo`ldi.