Qambarota GES-1 qurilishini ijtimoiy va ekologik baholash bo‘yicha birinchi milliy maslahatlashuvlar bo‘lib o‘tdi

Qirg‘iziston poytaxti Bishkek shahrida transchegaraviy Norin daryosida Qambarota GES-1 qurilishini ijtimoiy va ekologik baholash bo‘yicha birinchi milliy maslahatlashuvlar bo‘lib o‘tdi. Muhokamalarda “Chegarasiz daryolar” ekologik koalitsiyasi ishtirok etdi.

Qirg‘iziston Energetika vazirligi Qambarota GES-1 loyihasining tarixi, uning atrof-muhit va jamiyatga ta’sirini baholashni tayyorlashning hozirgi holati, shuningdek, amalga oshirishning dastlabki jadvalini taqdim etdi. Loyiha Sirdaryo havzasidagi eng yirik gidroelektr stansiyasini qurishni nazarda tutadi. Biroq faqat umumiy taqdimot materiallari jamoatchilik muhokamasi uchun taqdim etildi.

“Qo‘shni davlatlar, Qozog‘iston va O‘zbekistonda jamoatchilik bilan maslahatlashuvlar o‘tkazilishi kutilmoqdami? Ijtimoiy-ekologik ekspertiza o‘tkazish bo‘yicha texnik topshiriq loyihasini jamoatchilik muhokamasiga qo‘yishga ruxsat beriladimi? Qambarota GES-1 ning kumulyativ ta’sirini baholash, shu jumladan, uning butun GESlar kaskadining suv-energetikasini tartibga solish rejimida ishlashi muhokama qilinadimi?” kabi ketma-ket savollar bilan “Chegarasiz daryolar” koalitsiyasining mintaqaviy direktori Aleksandr Kolotov munozarani boshlab berdi.

Maslahatlashuvning boshqa ishtirokchilari ham fursatdan foydalanib, o‘zlarining dolzarb savollarini berishdi: yaylov yerlaridan mahrum bo‘lgan mahalliy aholiga qanday kompensatsiya to‘lanadi? Qurilish maydonchasidagi seysmiklik qanday hisobga olinadi, tegishli kompyuter modellashtirish amalga oshiriladimi? Qirg‘iziston atrof-muhitga oid qarorlarni qabul qilishda jamoatchilik ishtirokini tartibga soluvchi Orxus konvensiyasi va transchegaraviy ta’sirlar bo‘yicha Espu konvensiyasi bo‘yicha xalqaro majburiyatlarini qanday bajarishni rejalashtirmoqda? Qambarota GES-1 suv toshqini zonasida madaniy merosni aniqlash va saqlash ishlari qanday tashkil etiladi?

Muhokama jarayonida ta’sirning barcha jihatlari hisobga olinishi va loyihaning barcha tafsilotlari esa keyinroq, 2025-yil yoziga qadar yakunlanishi rejalashtirilgan ijtimoiy-ekologik baholash doirasida yangi tadqiqotlar natijalari paydo bo‘lganda taqdim etilishi ma’lum qilindi. Biroq loyihaning ijtimoiy va ekologik oqibatlarini baholashning dastlabki variantlarini takomillashtirish jarayonida keyingi maslahatlashuvlar uchun aniq reja ham taqdim etilmadi.

“Qambarota GES-1 ishga tushirilishi mintaqaning suv-energetika balansini sezilarli darajada o‘zgartirishi mumkin, shuning uchun loyihaning dastlabki bosqichlaridanoq Sirdaryodagi suv resurslarini boshqarish sohasida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan oqibatlarni ochiq muhokama qilish zarur. Loyiha ishlab chiquvchilari taʼkidlaganidek, taklif etilayotgan GESdan quyi oqimda uch mamlakatda 4 millionga yaqin odam yashaydi va ularning har biri taklif etilayotgan megaloyiha muhokamasida ishtirok etish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak”, deydi “Chegara bilmas daryolar” ekologik koalitsiyasining xalqaro koordinatori Yevgeniy Simonov.