Shaharsozlikka oid qonunchilik talablarini buzganlik uchun maʼmuriy va jinoiy javobgarlik choralari kuchaytirilmoqda

Senatning navbatdagi yalpi majlisida “Seysmik xavfsizlikni taʼminlash tizimi takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risida”gi Qonun ko‘rib chiqildi.

Taʼkidlanganidek, mamlakatimizda shaharsozlik sohasini takomillashtirish va obyektlarning seysmik xavfsizligini taʼminlash bo‘yicha tizimli choralar ko‘rilmoqda.

So‘nggi 3 yilda 100 mingga yaqin obyektlar qurilishi ustidan Qurilish inspeksiyasi tomonidan davlat nazorati o‘rnatilgan.

Shunga qaramay ayrim quruvchilar tomonidan belgilangan normalarga amal qilmaslik holatlari ham ortib bormoqda. Jumladan, 2022-yilda shaharsozlik to‘g‘risidagi qonunchilikni buzish bilan bog‘liq 6 mingdan ziyod huquqbuzarlik aniqlangan bo‘lsa, 2023-yilda bu raqam qariyb 8 mingtani tashkil qilgan. 2024-yilning faqatgina 11 oyida esa bu ko‘rsatkich qariyb 9 mingtani tashkil etgan.

Aniqlangan sifatsiz qurilish-montaj ishlari bo‘yicha 4 mingdan ziyod obyektda qurilish ishlari to‘xtatilib, uch yil mobaynida 1,5 mingga yaqin buzdirish ishlari amalga oshirilgan.

Bundan tashqari, tadbirkorlar tomonidan noqonuniy qurilishni amalga oshirish holatlari ham ko‘payib bormoqda. Xususan, 2022-2024-yilning o‘tgan davrida 13 mingdan ortiq obyektda davlat ro‘yxatidan o‘tkazmasdan qurilish ishlari boshlab  yuborilgan. 

Bu kabi kamchiliklarga turli tashkiliy hamda huquqiy bo‘shliqlar mavjudligi ham sabab bo‘lmoqda.

Xususan, ruxsatsiz qurilishni amalga oshirish, bosh rejaga, obyektlarni foydalanishga qabul qilish qoidalariga rioya qilmaslikni hamda ko‘p kvartirali uylarni o‘zboshimchalik bilan yerto‘la va birinchi qavatini buzish yoki rekonstruksiya qilganlik uchun belgilangan maʼmuriy jarimalar taʼsirchanligining pastligini misol sifatida keltirib o‘tish mumkin.

Hatto qonunchilikda loyihachi tomonidan beriladigan ko‘rsatmalarni bajarmaganlik uchun javobgarlik belgilanmagan.

Bu esa Qurilish inspeksiyasi va loyihachilarning ko‘rsatmalari buyurtmachi tomonidan bajarilmasligiga sabab bo‘lmoqda.

Ko‘p kvartirali uylarning yerto‘la va birinchi qavati tayanch qismini o‘zboshimchalik bilan buzish yoki rekonstruksiya qilib, noturar obyektga aylantirish holatlari ortib bormoqda. 

So‘nggi yillarda xorijiy mamlakatlarda, xususan Turkiya, Marokash va Suriyada sodir bo‘lgan kuchli zilzilalar oqibatida yuzaga kelgan turli xil talafotlar mamlakatimizda seysmik xavfsizlikni taʼminlash, bino va inshootlarning zilzilabardoshligini oshirishga qaratilgan bir qator manzilli chora-tadbirlarni amalga oshirishni talab etmoqda.

Ayniqsa, aholi va hududlarni seysmik xavfdan himoya qilish borasida aniq maqsadga yo‘naltirilgan dasturlarni va ilmiy tadqiqotlarni doimiy amalga oshirib borish dolzarb ahamiyat kasb etadi.

Qonun bilan O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat, Jinoyat-protsessual va Maʼmuriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodekslari hamda O‘zbekiston Respublikasi “Litsenziyalash, ruxsat berish va xabardor qilish tartib-taomillari to‘g‘risida”gi Qonuniga qurilishlar sifatini oshirish, binolar va inshootlar qonunga xilof ravishda qurilishining oldini olish hamda shaharsozlik to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga qatʼiy rioya etilishini taʼminlashga oid tegishli o‘zgartirishlar kiritilmoqda.

Jumladan, Jinoyat kodeksning 2293-moddasiga qurilishi tugallangan binolar va inshootlardan foydalanishga doir ruxsatnoma berish hamda ularni foydalanishga qabul qilib olish qoidalarini buzganlik, obyektlarni qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi sohasida nazorat qilish inspeksiyalarining ruxsatnomasiz qurganlik, ko‘p kvartirali uylardagi tayanch konstruksiyalarni qonunchilik hamda texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlarni buzgan holda o‘zgartirganlik va (yoki) rekonstruksiya qilganlik, uchun shunday harakatlar uchun maʼmuriy jazo qo‘llanilganidan keyin sodir etilgan bo‘lsa jinoiy javobgarlik yuzaga kelishini nazarda tutuvchi o‘zgartirishlar kiritilmoqda.

Shaharsozlik to‘g‘risidagi qonunchilikning buzilishi odam o‘limi yoki boshqa og‘ir oqibatlarga sabab bo‘lsa, bu uchun alohida jinoiy javobgarlik belgilanishi nazarda tutilmoqda.

Ko‘p kvartirali uylardagi tayanch konstruksiyalarni qonunchilikni hamda texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi normativ hujjatlarni buzgan holda o‘zgartirish va (yoki) rekonstruksiya qilish bilan bog‘liq jinoyatni birinchi marta sodir etgan hamda amalga oshirilgan o‘zgartirish yoki buzilishlarni, shuningdek ularning oqibatlarini ixtiyoriy ravishda bartaraf etgan shaxs javobgarlikdan ozod etilishi mumkinligi nazarda tutilmoqda.

Shuningdek, shaharsozlikka oid qonunchilik talablarini buzganlik uchun belgilangan jarima jazolari kuchaytirilmoqda.

Muhokama yakunida Qonun senatorlar tomonidan maʼqullandi.